Żywoty cezarów

Żywoty cezarów (De vita Caesarum) to zbiór biografii pierwszych dwunastu jedynowładców imperium rzymskiego, rządzących nim od połowy I wieku przed naszą erą do roku 96 naszej ery. Bohaterami dzieła Swetoniusza są kolejno: dyktator Juliusz Cezar oraz cesarze – Oktawian August, Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz, Neron, Galba, Oton, Witeliusz, Wespazjan, Tytus i Domicjan. Każda z biografii podaje informacje o ich życiu i działalności, ułożone tematycznie: Swetoniusz pisze o pochodzeniu, sprawowanych urzędach, czynach wojennych, cechach charakteru, wyglądzie zewnętrznym oraz okolicznościach śmierci każdego z władców. Szczególnie dużo miejsca poświęca sprawom dotyczącym ich kręgu rodzinnego i dworskiego, chętnie powtarza skandaliczne plotki krążące o tym środowisku, relacjonuje rozmaite anegdoty, z autentycznym przekonaniem spisuje wiadomości o wyjątkowych znakach – na niebie i ziemi – zapowiadających przyszłość. Wobec zaginięcia w późniejszych wiekach większości dzieł łacińskiej biografistyki Żywoty cezarów, przynoszące masę informacji – choć o różnej wartości – stały się interesującym źródłem dla poznania życia panującej elity we wczesnym okresie istnienia imperium rzymskiego. Co najmniej do kresu epoki starożytnej cieszyły się ogromną popularnością: były czytane, a nawet naśladowane i kontynuowane. W czasach najnowszych zaś stały się nie tylko materiałem dla historyków badających dzieje cesarskiego Rzymu, ale i bezcenną kopalnią inspiracji, wiadomości i anegdot dla twórców dzieł malarskich, literackich i filmowych, spośród których najsłynniejszym stał się zapewne serial telewizyjny Ja, Klaudiusz, oparty na powieści Roberta Gravesa – tłumacza De vita Caesarum na język angielski. Nową edycję Żywotów cezarów wzbogacają ilustracje, indeks oraz tablice genealogiczne. Swetoniusz (Gaius Suetonius Tranquillus), rzymski urzędnik i pisarz, żył na przełomie I i II wieku naszej ery. Pochodził ze stanu ekwickiego, za młodu był adwokatem, przyjaźnił się z innym wybitnym literatem i politykiem tej epoki, Pliniuszem Młodszym. Za panowania cesarzy: Trajana i Hadriana pełnił różne funkcje urzędnicze na ich dworze, osiągając wysokie stanowisko sekretarza do spraw korespondencji łacińskiej (ab epistulis latinis). Dzięki temu przez lata miał dostęp do zasobów biblioteki i archiwum cesarskiego: aktów urzędowych (ustaw, sprawozdań z posiedzeń senatu, rozporządzeń cesarzy, wykazów urzędników), prac ówczesnych historyków, cesarskiej korespondencji. Czerpaną z nich wiedzę wykorzystał przy pisaniu swych licznych dzieł, w tym najważniejszych: O sławnych mężach (do naszych czasów zachowane tylko częściowo) i Żywotów cezarów (zachowanych prawie w całości).