Legenda polska. Kościół-religia-patriotyzm. 1764-1864

„Legenda polska” opowiada o patriotyzmie wyrosłym z buntu wobec zaborców, występującym przeciw niewoli i wynaradawianiu. Myśl o przekazywaniu wartości kulturowych towarzyszy każdemu pokoleniu wychowującemu swoich następców. Jaką częścią tego wychowania jest dziś legenda polska?

Niniejsze wydanie esejów dedykujemy pamięci profesor Ewy Jabłońskiej-Deptułowej – historyka, inicjatorki badań nad historią kobiety i rodziny, popularyzatorki wiedzy historycznej, a także działaczki Solidarności. Dla wielu Jej wychowanków była przykładem społecznego zaangażowania i mądrego patriotyzmu.

„Legenda polska” opowiada o patriotyzmie wyrosłym z buntu wobec zaborców, występującym przeciw niewoli i wynaradawianiu, którego cechą charakterystyczną było, manifestowane wręcz, wyznanie wiary. Jej bohaterem – zbiorowym – stały się kolejne pokolenia walczące o wolność Polski, od czasów Konfederacji Barskiej, poprzez Insurekcję Kościuszkowską, Powstanie Listopadowe, Wiosnę Ludów, do Powstania Styczniowego dochodząc. O kolejach i znaczeniu historycznych splotów religii i ruchów wyzwoleńczych pisze pogrążona w głębokiej refleksji nad tematem Autorka.
Legenda polska tworzyła się sama, jako głos ludu zapisywana w strofach anonimowych pieśni. Wykwitała też w wierszach poetów, o których Niemcewicz pisał:
Poeta przepełniony namiętnością do Polski, i zgrozą nad jej losem, w idealnych obrazach wystawia okropnej wierności historyczną prawdę.
Te poetyckie obrazy układając mozaikę znaczeń i treści sformowały fresk wrastający w pamięć zbiorową i świadomość Polaków tworząc wartość kulturową opisującą naszą narodową mentalność, a do której – my dzisiejsi – nadal winniśmy się odnosić.

Ewa Jabłońska-Deptuła urodziła się 3 lutego 1931 roku w Warszawie, zmarła 8 listopada 2008 roku w Lublinie. Kierowała Katedrą Historii Kultury Polskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim będąc tu inicjatorką badań nad historią kobiety i rodziny oraz nad dziejami polskich zgromadzeń zakonnych w XIX wieku. Występowała jako rzeczoznawca w procesach beatyfikacyjnych polskich kandydatów na ołtarze. Była członkinią Polskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie i Komisji Historii Kobiet Polskiej Akademii Nauk. W latach 1981-1989 przewodniczyła Komisji Uczelnianej NSZZ „Solidarność” Pracowników KUL. W roku 1982 była internowana w Gołdapi. Była członkiem Komisji do spraw Rodziny przy Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność”, również współorganizatorką ruchu „Solidarności Rodzin”. Opublikowała około trzystu prac, w tym kilkanaście pozycji naukowych. Związana duchowo ze środowiskiem Lasek, została pochowana na cmentarzu przy tamtejszym Zakładzie dla Ociemniałych.