O życiu

Po sukcesie `Anny Kareniny` (1877) resztę życia najsłynniejszy rosyjski pisarz i myśliciel Lew Tołstoj poświęcił przede wszystkim na dociekania filozoficzno-religijne. W 1886 roku (kiedy ukazała się jego znana nowela `Śmierć Iwana Ilicza`) zaczął pisać `O życiu`, w pewnym sensie kontynuację rozważań ze `Spowiedzi` (1879, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2011). I `Spowiedź`, i `O życiu` z powodu cerkiewnej cenzury spotkał ten sam los: zakaz rozpowszechniania. `O życiu` ukazało się po rosyjsku i w przekładach za granicą, a w Rosji dopiero w 1913 roku, już po śmierci Tołstoja, który zmarł w 1910 roku. W tej rozprawce żarliwość i szczerość poszukiwania prawdy o sensie życia sprawia, że autor odrzuca wszelką kościelną dogmatykę, a nawet wiarę, i prawdy o `nieskończonym życiu` szuka w swojej `rozumnej świadomości`. W tym na wskroś religijnym tekście Tołstoj nie mówi w ogóle o Bogu ani o zbawieniu, a jego spekulacje nie mają teologicznego charakteru. Nie można ich też przypisać popularnej w tym okresie na Zachodzie filozofii życia. Sam autor zaliczył te rozważania do najważniejszych swoich pism. Bławatska uznała go za prawdziwego teozofa, a z rosyjskiej Cerkwi został wykluczony.